ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ТӘУЕЛДІК ЖАЛҒАУЫНЫҢ КӨНЕЛЕНУІ МЕН ТҮБІРГЕ КІРІГУІ МӘСЕЛЕСІ

Аңдатпа

Іргелі ғылыми зерттеуді күтетін көптеген проблемалар қазақ тіл білімінде де жеткілікті. Қосымшалардың түбірге кірігіп тұтас сөздің құрамында айтылуы – солардың бірі.

Тілдің дамуы барысында бұл құбылыс қосымшалардың түбірмен біріктіру әрекеті негізінде пайда болған. Бұл өзіндік құру жолы, белгілері мен ерекшеліктері бар тілдік заңдылық. Әлбетте, бізге тілдегі сөз түбіріне енетін қолданбаларды анықтау арқылы көптеген түсініксіз сұрақтардың шешімін табуға мүмкіндік туады. Мәселен, жалғаулардың сөзжасамдық қызмет атқаруы, қосымшалардың көнеленуі құбылысы, жақтық мағынаның жойылуы сияқты мәселелер қазірге дейін тыңғылықты шешімін таппай келеді. Ал, тілімізде актив қолданылатын аффикстердің бірі – тәуелдік жалғауларының түбірге кірігу жайын жан-жақты қарастыру – аталған сауалдардың біріне жауап берері сөзсіз.

Түркі тілдеріндегі жалғаулардың негізгі қызметі сөздерді бір-бірімен байланыстырып, түрлі грамматикалық мағына беру екені анық. Бірақ бұл заңдылықтан тыс кейбір  жалғаулардың сөзжасамдық та қызметі  бар  екендігі және оның тілдің сонау көне дәуірлерінде де болғанын  түрлі зерттеулерден білеміз. Міне, сондай жалғаулар есебіне көбейіп қалыптасқан, орныққан сөздер табиғатын зерделеуге  тәуекел  еттік. Қазақ тілінде бұл сөздің бір бөлігі болып табылмайтын, оларды бір-біріне бөлмейтін көптеген сөздер бар. Күрделі және қызықты бұл сөздер қазіргі уақытта корреспондент ғалымдар арасында үлкен қарама-қайшылықта.