Ә. КЕКІЛБАЕВ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ ТАРИХШЫЛЫҚ ПРИНЦИПІ

Аңдатпа

Мақалада классикалық дәстүр және оның шығармашылық дамуы, байытылуы, сабақтастық байланыстары және тарихшылық принципіне деген көзқарастың сапалық айырмашылықтары туралы мәселе қарастырылады. Тарихшылық – толыққанды реалистік сипатты құрудың қажетті шарты. Тарихшылықты авторлар қазақ жазушысы Ә.Кекілбеавтың ерте прозасының материалында егжей-тегжейлі қарастырады. Әр түрлі эстетикалық жүйелерге қатысты туындыларды нақты талдауға сүйене отырып, авторлар реалистік өнердің қалыптасуы мен дамуының әртүрлі кезеңдеріндегі кейіпкерлер мен жағдайлардың өзара әрекеттесу механизмін көрсетуге, ұлттық мінезді өзінің тарихи және эстетикалық мәніне ұсынуға тырысады. Нақты мысалдарда Ә.Кекілбаевтың жаңашылдығы ашылып, қазақ әдебиетіндегі тарихизм принципінің идеялық-эстетикалық байыту қисыны байқалады. Мақалада тарихи және көркем шындық, мәдени, фольклорлық дәстүрлер мен әдебиеттің сабақтастығы мәселелері талданады. Ә.Кекілбаев прозасының жаңашылдығы зерттелуде. Бір себеп-салдарлық байланыста қазіргі заманды, зерттелмеген өткенді және болашақты түсіну; алдыңғы, адамзат тәжірибесіндегі әлеуметтік заңдылықтарды іздеу; дәуір жағдайындағы адамды әлеуметтік-психологиялық зерттеу – мұның бәрі шындықты көркем түсінудегі басты нәрсені дәйекті тарихизм тұрғысынан анықтайды. Ә.Кекілбаевтың прозасында тарихизмнің поэтикасының негізгі элементтерінің, Тарихи мотивтер мен бейнелердің болуына талдау жүргізілді. Ә.Кекілбаев шығармаларының түпнұсқалары мен аудармаларында тарихи мазмұны бар жалпы, типологиялық, сондай-ақ жеке, қайталанбайтын негізгі нысандары мен бейнелері анықталды. Жазушының философиялық және эстетикалық деңгейде шешетін әлеуметтік-адамгершілік мәселелерінің шеңбері егжей-тегжейлі сипатталған. Өткеннің адамгершілік сабақтары арқылы қазіргі заманғы түсінік қалыптасады. Алыс өткенді, ата-бабалардың ежелгі тарихын суреттей отырып, терең жалпыадамзаттық мағынадағы моральдық проблемаларға әсер ете отырып, жазушы қазіргі заманға жауап табады.