АБАЙ МЕН ГЕТЕ: ДАНЫШПАНДАР ДИАХРОНИЯСЫ

Аңдатпа

Әр түрлі кезеңде өмір сүріп, әрқайсысы алуан-алуан елдерде, түрлі-түрлі тілдерде таңғажайып шығармалар жазып қалдырған ұлы қаламгерлер  туындыларындағы рухани үндестіктер мен ортақ сарындардың түп-тамырларын зерделей қарастырып, салыстыра тексеру, ізерлей зерттеу әдебиеттануда біршама тың тұжырымдар жасауға мүмкіндік береді.

Осы мақалада Абай мен Гётенің көбелек туралы жазылған өлеңдері салыстырыла отырып, екі ақынның шығармаларындағы ортақ сарындар, олардың өзара ұқсастықтары және айырмашылықтары жөнінде компоративті талдау негізінде оқшау ой түйіп, тың тұжырым жасалды. Екі ақынның ортақ тақырыбы ретінде көбелек образы алынғанымен, ол көбінесе шартты түрде көркемдік-эстетикалық мәнде қарастырылды және әлімсақтан келе жатқан қалыпты дискурстық қарым-қатынас шеңберінен біршама шығуға тура келді. Сондай-ақ, шығармалардағы мезгілдік-мекендік ұғымдар (хронотоп) мәселесіне де өзгеше өлшемдер қолданылды.  Оның себебі, авторлық ұстанымдары әрқалай ақындардың бөлекше бітім-болмыстарын бір мезгілде бір арнаға тоғыстыру мен олардың өзіндік стильдерін бір-бірінен айрықша ажыратып көрсету бастапқыда қисынсыз істей көрінгенімен, түпкі нәтиже осы тәсілдің де нақты бір тың әрі тиянақты тұжырымға табан тіреуге мүмкіндік беретінін байқатып отыр. Мәтін талдау барысында Гётенің тұңғыш рет қазақ тіліне аударылған көлемді шығармасы да зерттеу материалы ретінде пайдаланылып, авторлық интерпретацияға басымдық берілді.