ДИНАМИЧЕСКИЕ И СТАТИЧЕСКИЕ МОТИВЫ В ПОВЕСТВОВАТЕЛЬНОЙ СТРУКТУРЕ РОМАНА ИЛЬЯСА ЕСЕНБЕРЛИНА «ВЛЮБЛЕННЫЕ»

Аңдатпа

Бұл мақалада қазіргі әдебиеттану үшін прозалық мәтіндегі мотивтердің теориясы мен жіктелуіне, мотивтік талдау процедурасына қатысты өзекті тақырып қарастырылады. Мотивтер мәтіннің баяндау құрылымындағы негізгі элемент екенін және оларды талдау мен түсіндіру үшін қолдану өте айқын екенін атап өткен жөн. Шығармадағы қайталанатын элементтер ретінде мотивтер оған мән береді және шығарманың орталық тақырыптары мен идеяларын көрсетеді. Бұл зерттеудің жаңалығы-Ілияс Есенберлиннің көркем прозасына, оның «Ғашықтар»романына мотивтік талдау жүргізу. Мақалада қазіргі әдебиеттанудағы мотив теориясы туралы ғылыми әдебиеттерге шолу жасалады, бірқатар ғалымдар жасаған мотивтердің жіктелуі келтірілген. Жұмыстың практикалық бөлігінде мәтіндегі мотивтердің жұмыс істеу ерекшеліктері, олардың сюжетпен, композициямен және көркемдік экспрессивтілік әдістерімен байланысы анықталған.

Мақалада мотивтердің бір-бірін толықтыруға, мәтінде өзара әрекеттесуге және жалпы сематикалық өріс құруға қабілеттілігі анықталды. Ілияс Есенберлиннің романында автор үшін маңызды орталық идеялар, негізгі тақырыптар мен құндылықтар анықталған. Мотивтерді талдау және түсіндіру жұмыстың жасырын мағыналарын, субтекстін анықтауға мүмкіндік берді. Мақаланың практикалық құндылығы мотив теориясы, көркем мәтінді мотивтік талдау, ХХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің тарихы және т. б. мәселелерін зерттейтін пәндерде материалдарды пайдалану мүмкіндігіне байланысты.